❌ Όχι, δεν είναι όλα λογοτεχνία και είναι οκ
της Β.Σγουρέλλη
Λογοτεχνία: Μια Τέχνη με Όρια
Η λογοτεχνία είναι πεδίο πλούσιο, ανοιχτό, πολυεπίπεδο. Αλλά δεν είναι παντός είδους γραφή. Ζούμε στην εποχή όπου το “αισθαντικό” εξισώνεται με το “λογοτεχνικό”, όπου ένα βιβλίο με απαλή εικονογράφηση και λέξεις όπως «συννεφενιο», «βελουνιδοστάλακτο» ή «ανεμογλυκοκέρασο»(ελπίζω να μην υπάρχουν οι συγκεκριμένες κάπου) θεωρείται πως κατέχει βάθος , απλώς επειδή ακούγεται όμορφο.
Μόνο που αυτό δεν είναι βάθος· είναι ομίχλη με ροζ κορδέλα.
Όπως εξηγεί ο Terry Eagleton:
«Τα λογοτεχνικά κείμενα δεν υπάρχουν στα ράφια των βιβλιοθηκών: είναι διαδικασίες σημασιοδότησης που υλοποιούνται μόνο μέσω της πράξης της ανάγνωσης. Για να υπάρξει λογοτεχνία, ο αναγνώστης είναι εξίσου σημαντικός με τον συγγραφέα.»
— Literary Theory: An Introduction, 1983
Διάβασα αρκετά παιδικά βιβλία από λίστες…και τα μισά (καμία 20 αρια) σε μισή ώρα. Δεν μου έμεινε τίποτα…παρά μόνο μια έκφραση απορίας. Σκέφτηκα ότι εάν είχα παιδί σε μικρή ηλικία…θα έπρεπε να επινοήσω μια ιστορία από τις υπέροχες πραγματικά εικονογραφήσεις που συνοδεύονται από μια πρόταση που μόνο ο Φρόυντ θα μπορούσε να αναλύσει…και αμφιβάλλω και γι’αυτό γιατί για να αναλυθεί κάτι θέλει βάθος.
Αν, λοιπόν, ο αναγνώστης δεν βρίσκει τίποτα μέσα στο κείμενο, τότε ίσως δεν υπάρχει τίποτα εκεί.
Η εποχή των βιβλίων-ατμών
Ανοίγεις ένα από τα σύγχρονα, «ευαίσθητα» εικονογραφημένα βιβλία.
Λόγια απαλής υφής, συνειρμοί χωρίς κατεύθυνση, εικόνες χωρίς αφήγηση. Όλα φτιάχνουν μια ατμόσφαιρα — αλλά όχι μια εμπειρία.
Ο Roland Barthes το λέει με ακρίβεια:
«Η λογοτεχνία είναι η ερώτηση χωρίς την απάντηση.»
Αν όμως η ερώτηση δεν υπάρχει, ή αν απλώς σιγομουρμουρίζει χωρίς στόχο, τότε τι μένει;
Ένα περιτύλιγμα, όχι μια πρόταση.
Το δικαίωμα να διακρίνεις
Όχι, δεν είμαστε αυθεντίες.
Είμαστε αναγνώστες — και αυτό σημαίνει ότι δικαιούμαστε και οφείλουμε να ασκούμε διάκριση. Να ξεχωρίζουμε το ποιητικό από το πομπώδες, το ουσιαστικό από το συναισθηματοθηρικό.
Ο Eagleton μας θυμίζει:
«Το να πεις “όλα είναι λογοτεχνία”, σημαίνει τελικά ότι τίποτα δεν είναι.»
Και ο Paul Ricœur επιμένει:
«Η λογοτεχνία δεν αναπαριστά απλώς τον κόσμο — τον ανασυνθέτει με νέα σημασία.»
Όταν ένα κείμενο απλώς «μοιάζει λογοτεχνικό» αλλά δεν μετασχηματίζει τίποτα, δεν ανοίγει καμία εσωτερική πόρτα, δεν εδραιώνει καμία αναγνώριση — τότε είναι απλώς ένα όμορφο πακέτο με μηδέν μέσα.
Η λογοτεχνία δεν είναι καραμέλα
Αν όλα ήταν λογοτεχνία, τότε τίποτα δεν θα ήταν.
Αν όλα τα “αισθαντικά” κείμενα, που βασίζονται στην ασάφεια και τη συναισθηματική επανάληψη, θεωρούνται αληθινά έργα τέχνης, τότε η τέχνη χάνει το νόημά της.
Ο Milan Kundera το συνοψίζει:
«Η λογοτεχνία είναι η μνήμη της ανθρωπότητας. Ό,τι δεν μας μένει, δεν είναι λογοτεχνία — είναι διαφημιστικό της συγκίνησης.»
— Testaments Betrayed, 1993
Η λογοτεχνία δεν μας χαϊδεύει — μας στριμώχνει. Δεν μας ντύνει με ρομαντισμό — μας ξεγυμνώνει από αυταπάτες.
Δεν είναι όλα λογοτεχνία — και δεν χρειάζεται να είναι
Η διαφορά δεν είναι θέμα ελιτισμού. Είναι θέμα σεβασμού προς τη λογοτεχνία.
Το να διαβάζεις σημαίνει να δίνεσαι, να ανοίγεσαι, να πονάς, να χαίρεσαι — αλλά και να κρίνεις.
Όπως γράφει ο Barthes:
«Η γέννηση του αναγνώστη πρέπει να πληρωθεί με τον θάνατο του Συγγραφέα.»
— The Death of the Author, 1967
Η λογοτεχνία δεν είναι αυτό που ήθελε να πει ο συγγραφέας. Είναι αυτό που μένει στον αναγνώστη.
Κι αν δεν μένει τίποτα, ας το πούμε καθαρά: δεν ήταν λογοτεχνία.
Και δεν πειράζει.
✒️ Μπορείς να διαφωνήσεις. Αρκεί να διαβάζεις.
🔗 2. Internal Links
🌐 3. External Links :
-
Humor: An Effective Anti-Authoritarian Tool
Η Ruth Ben-Ghiat αναλύει πώς το χιούμορ λειτουργεί ως εργαλείο αντίστασης σε αυταρχικά καθεστώτα.
Διαβάστε το άρθροlucid.substack.com
