Κάθεσαι να χαζέψεις λίγο στα σοσιαλ για να χαλαρώσεις και ξαφνικά βρίσκεσαι να ακούς κάποιον αυτοπροσδιοριζόμενο “ειδικό” να σου εξηγεί γιατί ο πρώην σου είναι ναρκισσιστής, η κολλητή σου τοξική και εσύ, βεβαίως, θύμα.
Καλώς ήρθες στην ψευδο-ψυχολογία του INTERNET.
Η ψυχολογία έγινε trend. Όχι σαν επιστήμη. Σαν κατηγορία. Και το “τοξικός” και “ναρκισσιστής” έγιναν οι 2 πιο δημοφιλείς ταμπέλες στα κοινωνικά δίκτυα. Αν ήταν hashtags, θα είχαν περισσότερα views κι από τα γατάκια.
#τοξικός #ναρκισσιστής #χαριτωμέναγατάκια
Τι σημαίνουν (πραγματικά) αυτοί οι όροι;
- Τοξικός άνθρωπος δεν είναι απλώς κάποιος που μας ενοχλεί. Είναι άτομο του οποίου η συμπεριφορά προκαλεί επαναλαμβανόμενα συναισθηματική φθορά. Μπορεί να είναι χειριστικός, παθητικά επιθετικός, υποτιμητικός ή επικριτικός με τρόπο διαβρωτικό.
- Ναρκισσιστής, στην ψυχοπαθολογική έννοια, δεν είναι κάποιος που βγάζει selfies. Είναι ένα άτομο με ναρκισσιστική διαταραχή προσωπικότητας (Narcissistic Personality Disorder – NPD)https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC11299496/, που χαρακτηρίζεται από:
- βαθιά ανάγκη για θαυμασμό,
- έλλειψη ενσυναίσθησης,
- υπεροψία,
- εύθραυστο και εξαρτώμενο Εγώ.
Σύμφωνα με την American Psychiatric Association, το ποσοστό εμφάνισης NPD είναι περίπου 0.5% έως 1% του γενικού πληθυσμού. Δηλαδή, λιγότεροι απ’ όσους νομίζουμε, περισσότεροι απ’ όσους θέλουμε να πιστεύουμε.
Η παγίδα της ψυχολογίας των social media
Η ψυχολογία στα social media δεν είναι πλέον εργαλείο κατανόησης, αλλά πλατφόρμα επιβεβαίωσης προκαταλήψεων. Ό,τι κι αν βιώνουμε, υπάρχει ένα βίντεο να μας πει ότι έχουμε δίκιο. Και κάποιος να «διαγνώσει» τον άλλον για εμάς. Έτσι, δεν χρειάζεται να κοιταχτούμε στον καθρέφτη. Αρκεί να κοιτάξουμε την οθόνη.
Η λογική του “τοξικού άλλου” και του “ναρκισσιστή πρώην” γίνεται ένα εύκολο άλλοθι: για να μην αντιμετωπίσουμε τα δικά μας σφάλματα, τις ανάγκες που δεν διατυπώσαμε, τα όρια που δεν θέσαμε. Αν όλα είναι τοξικά, τότε όλα είναι και δικαιολογημένα. Κι εμείς… πάντα αθώοι.
Η θυματοποίηση ως αυτοπροστασία
Το να ονομάσεις τον άλλον τοξικό ή ναρκισσιστή σου δίνει μια γρήγορη συναισθηματική λύση. Ένα πλαίσιο. Ένα αφήγημα. Μόνο που αυτό το αφήγημα δεν θεραπεύει, απλώς ανακυκλώνει πικρίες. Ο ψυχικός πόνος δεν φεύγει επειδή βρήκες μια ταμπέλα. Αντίθετα, παραμένει πιο κρυφός, πιο πεισματάρης.
Στην ψυχανάλυση, αυτό λέγεται προβολή ή και projective identification: δηλαδή, αποδίδεις στον άλλον τα ανεπίλυτα δικά σου. Και δεν το κάνεις απαραίτητα συνειδητά. Το κάνεις για να επιβιώσεις.
Εναλλακτική πρόταση: η ενδοσκόπηση
Ίσως είναι πιο χρήσιμο να ρωτήσουμε:
- Πού δεν μίλησα;
- Πού δεν διεκδίκησα;
- Πού ανέχτηκα κάτι που δεν έπρεπε;
Δεν είναι όλοι οι άνθρωποι διαταραγμένοι. Κάποιοι είναι απλώς ανώριμοι, αδέξιοι, κουρασμένοι, φοβισμένοι. Και κάποιοι, απλώς, δεν μας θέλουν. Και αυτό δεν χρειάζεται ψυχιατρική ερμηνεία. Χρειάζεται αποδοχή.
Τέλος….
Αν όλοι είμαστε ενάντια στους «τοξικούς» και στους «ναρκισσιστές», τότε ποιοι είναι τελικά αυτοί; Μήπως όλοι —λίγο λίγο— έχουμε στιγμές που γινόμαστε ο άλλος; Και μήπως, τελικά, η κατανόηση και η προσωπική ευθύνη είναι πιο ριζοσπαστικές από το να μοιράζουμε ταμπέλες στα reels;
Η ψυχολογία δεν είναι meme. Είναι σχέση. Με τον εαυτό μας, με τους άλλους. Κι αυτή η σχέση, θέλει τόλμη. Όχι διάγνωση.
Για το Unspotted // Με ενσυναίσθηση και δόση ειρωνείας.
