Δεν χρειάζεται να μιλήσεις για να ουρλιάξεις.
Δεν χρειάζεται να κρατήσεις πένα για να γράψεις το τραύμα.
Και δεν χρειάζεται να έχεις χέρια — ούτε φωνή — για να υπάρχεις.
Το έμαθα όταν διάβασα τον Τίτο Ανδρόνικο του Σαίξπηρ, και ξαναέμαθα να το δέχομαι όταν βυθίστηκα στην Άχειρη Κόρη της Clarissa Pinkola Estés. Εκεί συνάντησα δύο γυναίκες. Η μία ήταν Λαβίνια. Η άλλη χωρίς όνομα, κόρη ενός πατέρα που υπέγραψε τη σιωπή της με σίδερο. Και οι δύο βιάστηκαν — η μία στο σώμα, η άλλη στη μοίρα. Και οι δύο ακρωτηριάστηκαν — για να μην πουν την ιστορία τους.
Η Λαβίνια του Σαίξπηρ: μια αθώα που πληρώνει με σιωπή
Πριν της κόψουν τη γλώσσα και τα χέρια, η Λαβίνια προλαβαίνει να αρθρώσει:
“O, could I find it now! – the lion moved with pity at the cries of babes.”
(*Shakespeare, Titus Andronicus, Act 2, Scene 1)
Κι έπειτα — παύση. Σιωπή. Το σώμα της γίνεται το τεκμήριο. Μια γυναικεία ύπαρξη που περπατά κουβαλώντας τον βιασμό, τον ακρωτηριασμό, τη βουβή απόδειξη της ωμής πατριαρχίας.
Η Άχειρη Κόρη της Estés: η γυναίκα που δεν μίλησε, αλλά αναστήθηκε
Στον μύθο της Estés, ο πατέρας της κόρης κάνει μια συμφωνία με τον Διάβολο. Για να αποκτήσει πλούτη, του παραδίδει την ψυχή της. Όταν ο Διάβολος δεν μπορεί να την αγγίξει γιατί είναι αγνή, εκείνος — ο ίδιος ο πατέρας — της κόβει τα χέρια. Η Άχειρη Κόρη δεν είναι ιστορικό ή μυθολογικό πρόσωπο με καθιερωμένη εικονογραφία — είναι σύμβολο και αρχετυπική φιγούρα που αναδεικνύεται λογοτεχνικά και ψυχαναλυτικά μέσα από το βιβλίο της Clarissa Pinkola Estés Γυναίκες που Τρέχουν με τους Λύκους.
«Αν έχεις υπάρξει κάποτε κορίτσι με “κομμένα χέρια”, ξέρεις για ποιο πράγμα μιλάω.»
(*Estés, Γυναίκες που Τρέχουν με τους Λύκους, σ. 520)
Και τότε αρχίζει η κάθοδος: όχι στην εκδίκηση, όπως στον Σαίξπηρ, αλλά στην αναγέννηση.
Το σώμα που φιμώνεται
Ο ακρωτηριασμός, σε κάθε περίπτωση, δεν είναι μόνο φυσική τιμωρία. Είναι συμβολικός αφανισμός της φωνής. Ο πατριαρχικός κόσμος αφαιρεί τα εργαλεία της μαρτυρίας:
-
στη μία κόβεται η γλώσσα και τα χέρια
-
στην άλλη κόβεται η δημιουργικότητα, η αφή, η σχέση με τον κόσμο
Ο φόβος της φωνής της γυναίκας — ακόμα και πριν μιλήσει — είναι αυτός που γεννά την πιο βίαιη σιωπή.
Η σιωπή δεν είναι θάνατος — είναι έδαφος μεταμόρφωσης
«Το κλάμα είναι η αρχή της μεταμόρφωσης. Δεν σε σκοτώνει. Σε ξεπλένει.»
(*Estés, σ. 529)
Και οι δύο γυναίκες μαρτυρούν με το σώμα.
Η Λαβίνια γράφει με τα κουτσουρεμένα της μέλη στην άμμο τα ονόματα των βιαστών της.
Η Άχειρη Κόρη δεν γράφει, δεν φωνάζει, δεν εκδικείται. Αλλά ζει.
Περνά μέσα από υπόγειες ρίζες, σκοτάδι, ψευδο-μητέρες, θλίψη, για να φτάσει στο επάνω φως. Εκεί ξαναφυτρώνουν τα χέρια της.
«Η γυναίκα δεν θα ανακτήσει τα χέρια της επειδή κάποιος την αγάπησε. Θα τα ανακτήσει επειδή έμαθε να εμπιστεύεται ξανά τη φωνή του εαυτού της.»
(*Estés, σ. 546)
Ό,τι κόπηκε, ξαναγεννιέται
Η Λαβίνια τελειώνει στο αίμα, για να ακουστεί η αλήθεια.
Η κόρη της Estés τελειώνει στο φως, γιατί επέτρεψε στην αλήθεια της να ανθίσει, όχι να φωνάξει.
Δεν χρειάζεται να μιλήσεις για να σε ακούσουν.
Χρειάζεται να μην ξεχάσεις τι σου συνέβη,
να αντέξεις τη σιωπή μέχρι να μπορέσει το σώμα σου — η ψυχή σου — να αρχίσει να μιλάει αλλιώς.
Και κάθε φορά που δεν έχεις λέξεις,
γράψε με το τραύμα σου.
Αυτό δεν ψεύδεται ποτέ.
Βιβλιογραφία:
-
Shakespeare, W. Titus Andronicus. (Act 2, Scene 1, Scene 4)
-
Clarissa Pinkola Estés, Γυναίκες που Τρέχουν με τους Λύκους, Εκδ. Ωκεανίδα (1996), κεφάλαιο «Η Άχειρος Κόρη», σσ. 520–546
